İrtikap suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK)’nun “Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar”ının düzenlendiği bölümünde, madde 250’de düzenlenmiştir.
İrtikap suçu, millete ve devlete karşı suçlardan olup hak kaybına uğramamak ve geri dönülmesi güç sonuçlarla karşılaşmamak adına sürecin bir avukat desteği ile birlikte yürütülmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda uzman avukat kadromuzdan konu hakkında bilgi almak için info@calinokcuhukuk.com mail adresi veya 0530 239 80 89 numaralı telefon ile iletişime geçebilirsiniz.
İrtikap Nedir?
İrtikap suçunun düzenlendiği kanun hükmü ve suçun tanımı aşağıdaki gibidir:
Madde 250- (1) (Değişik: 2/7/2012-6352/86 md.) Görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar eden kamu görevlisi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, kişinin haklı bir işinin gereği gibi, hiç veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine veya yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir.
(2) Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) İkinci fıkrada tanımlanan suçun kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(4) (Ek: 2/7/2012-6352/86 md.) İrtikap edilen menfaatin değeri ve mağdurun ekonomik durumu göz önünde bulundurularak, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
İrtikap Suçunun Şartları Nelerdir?
İrtikap suçu, ancak kamu görevlisi tarafından işlenebilmekte olup suçun ortaya çıkış biçimleri; icbar suretiyle, ikna suretiyle veya mağdurun hatasından faydalanmak suretiyle olabilmektedir.
İcbar Suretiyle İrtikap Suçu
TCK m.250’de düzenlenen irtikap suçu, kamu görevlisi tarafından icbar suretiyle işlenebilmektedir.
“İcbar”, Türk Dil Kurumu’nda “zorlama, zorunda bırakma” şeklinde tanımlanmaktadır.
İlgili kanun hükmü uyarınca, kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, kişinin haklı bir işinin gereği gibi, hiç veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine veya yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir.
İkna Suretiyle İrtikap Suçu
TCK m.250’de düzenlenen irtikap suçu, kamu görevlisi tarafından ikna suretiyle işlenebilmektedir.
Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, bu suçun failidir.
Mağdurun Hatasından Faydalanarak İşlenen İrtikap Suçu
İkna suretiyle işlenen irtikap suçunun, kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Yani, ikna suretiyle işlenen irtikap suçunun, kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması, cezayı azaltan sebeplerdendir.
Denetim Görevinin İhmali Suretiyle İrtikâp Suçu Cezası
Denetim görevinin ihmali, TCK m. 251’de ayrıca düzenlenmiş olup ilgili hüküm uyarınca; zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi ve denetim görevini ihmal ederek zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisinin de cezalandırılacağı düzenlenmiştir.
Denetim görevinin ihmali
Madde 251- (1) Zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur.
(2) Denetim görevini ihmal ederek, zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisi, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
İrtikap Suçunun Unsurları
- Maddi Unsur
Fail
TCK m.250’de düzenlenen, irtikap suçunun faili, sadece “kamu görevlisi” olabilmektedir.
Mağdur
Suçun mağduru, icbar, ikna veya hata sonucu, kendisinden yarar sağlanan veya sağlanabilecek kişilerdir.
İrtikap suçu, kamu görevlisi tarafından işlendiğinden, aynı zamanda millete ve devlete karşı işlenen suçlardandır.
- Manevi Unsur
İftira suçu, kasten işlenebilen bir suç olup suçun manevi unsuru “kast”tır.
İrtikap Suçunun Cezası
İrtikap suçu, kanun maddesinin farklı fıkra hükümlerince, farklı şekillerde oluşabildiğinden, cezaları da ayrı ayrı düzenlenmiştir. Buna göre;
- İcbar suretiyle irtikap suçu (TCK m.250/1)
Görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar eden kamu görevlisi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- İkna suretiyle irtikap suçu (TCK m.250/2)
Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Mağdurun hatasından faydalanarak işlenen irtikap suçu (TCK m.250/3)
İkna suretiyle işlenen irtikap suçunun, kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
İrtikap Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme
İrtikap suçunda görevli mahkeme, kural olarak Ağır Ceza Mahkemesidir. Mağdurun hatasından faydalanarak işlenen irtikap suçunda görevli mahkeme ise, Asliye Ceza Mahkemesidir.
Yetkili mahkeme ise, suçun işlendiği yer mahkemesidir.
İrtikap ve Rüşvet Arasındaki Farklar
İrtikap ve rüşvet suçu, millete ve devlete karşı suçlardan olup suç tanımı ve suçun ortaya çıkış biçimleri bakımından farklılık göstermektedir. İrtikap suçu bakımından suçun faili sadece kamu görevlisi olabilmekte iken, rüşvet suçunda ise suçun faili kamu görevlisi olabileceği gibi, başkaca bir üçüncü kişi de olabilmektedir.
Rüşvet suçu; görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kişi ya da görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, kendisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kamu görevlisi tarafından işlenebilmektedir.
İrtikap Suçu Şikayete Tabi Midir?
İrtikap suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, şikayete bağlı olmayıp re’sen yapılmaktadır. Bu kapsamda, irtikap suçu uzlaştırma kapsamında da değildir.
İrtikap Suçunda Zamanaşımı Kavramı
İrtikap suçunda zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren 15 yıldır.
İrtikap Suçu Etkin Pişmanlık ve Ceza İndirimi
Etkin pişmanlık, ancak kanunda düzenlenmesi halinde belirli suç tiplerinde söz konusudur. İrtikap suçu ise etkin pişmanlık hükümlerinin uygulama alanı bulduğu bir suç tipi değildir. Bu kapsamda irtikap suçunda etkin pişmanlıktan faydalanılarak ceza indirimi yapılması mümkün olmayacaktır.
Bununla birlikte; TCK m.250/3 uyarınca, ikna suretiyle gerçekleşen irtikap suçunun kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması ve TCK m.250/4 uyarınca irtikap edilen menfaatin değeri ve mağdurun ekonomik durumunun değerlendirmesi, ceza indirimi sebepleridir.
İşbu metin konunun genel hatlarıyla açıklanması için hazırlanmış olup, süreçlerin olayın somut özelliklerine göre yürütülmesi gerektiğinden, hak kaybının yaşanmaması adına uzman avukat kadromuzdan dava ve danışmanlık hizmet almanızı tavsiye ederiz.
