Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat hükümleri, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)’nun 141 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası da, işbu hükümlere göre Devlet aleyhine tazminat davası açılabilecek hallerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Her somut olay kendine özgü özellikler barındırdığından, hak kaybı yaşanmaması adına süreç takibi için alanında uzman avukat kadromuzdan, profesyonel hukuki dava ve danışmanlık hizmeti almanızı tavsiye ederiz. Konu hakkında bilgi almak için info@calinokcuhukuk.com mail adresi veya 0530 239 80 89 numaralı telefon ile iletişime geçebilirsiniz.
Haksız Tutuklama Tazminatı Nedir?
CMK m. 141/1 uyarınca, suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;
- Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,
- Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayan,
- Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan,
- Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,
- Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
- Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
- Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayan,
- Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,
- Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen,
- Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,
- Yakalama, adli kontrol veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen başvuru imkânlarından yararlandırılmayan,
- Konutunu terk etmemek veya uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla hastaneye yatmak dâhil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek şeklindeki adli kontrol yükümlülükleri uygulandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler.
İşbu maddenin yukarıda belirtilen 1. fıkrasında sayılı haller, kesin hukuka aykırılık hallerini içermekte olup bu hallerde Devlet aleyhine tazminat davası açılabileceği belirtilmiştir.
Buna ek olarak, madde metninin devamında kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk hallerinin söz konusu olması durumunda da, tazminat davası açılabileceği hükme bağlanmıştır.
Haksız tutuklama hali, bireyin özgürlüğünden hukuka aykırı olarak yoksun bırakılması anlamında gelmekte olup işbu yazımızda detaylı olarak izah edileceği üzere haksız tutuklanan kişiye Devlet aleyhine tazminat davası açma hakkı vermektedir.
Haksız Tutuklama Tazminatının Şartları Nelerdir?
Tazminat isteminin koşulları, CMK m. 142’de düzenlenmiştir.
İşbu yazımızda çeşitli başlıklarda da bahsettiğimiz üzere haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası açılabilmesi için; işbu davayı kimlerin açabileceği, zamanaşımı süreleri, görevli ve yetkili mahkeme gibi koşulların tamamının sağlanması gerekmektedir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davası Nasıl Açılır?
Tazminat davası açmak için koşulların oluşması halinde, hukuki zemini hazırlanarak, görevli ve yetkili mahkemeye dilekçe verilmesi sureti ile dava açılabilmektedir.
Bu noktada; her somut olay kendine özgü özellikler barındırdığından, mevcut durumun doğru şekilde değerlendirilebilmesi ve hukuki sürecin titizlikle yürütülebilmesi açısından avukat desteği almak önem arz etmektedir.
Davada Yetkili ve Görevli Mahkeme
CMK m. 142/2 uyarınca; koruma tedbirleri nedeniyle tazminat istemi, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır.
Ancak, 141 inci maddenin birinci fıkrasının (e), (f) ve (l) bentleri kapsamındaki istemler bakımından 9/1/2013 tarihli ve 6384 sayılı Tazminat Komisyonunun Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. Bu fıkra uyarınca 6384 sayılı Kanun kapsamında olmasına rağmen ağır ceza mahkemesine yapılan istemler, Komisyona gönderilir. Ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren ve girmeyen istemler birlikte yapılmış ise ağır ceza mahkemesi görev alanına girmeyen istemleri ayırmak suretiyle Komisyona gönderir. Bu hâllerde ağır ceza mahkemesine yapılan istem tarihi esas alınır.
- e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
- f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
- l) (Ek:2/3/2024-7499/12 md.) Konutunu terk etmemek veya uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla hastaneye yatmak dâhil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek şeklindeki adli kontrol yükümlülükleri uygulandıktan veya beraatlerine karar verilen,
Zamanaşımı Kavramı ve Dava Süresi
Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davasında Taraflar
Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası, Devlet aleyhine açılabilecektir.
Ancak CMK m. 141/4 uyarınca, kanun hükmü, Devlete, ödediği tazminattan dolayı görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini kötüye kullanan hâkimlere ve Cumhuriyet savcılarına bir yıl içinde rücu hakkı tanımıştır.
Tazminat davasını açacak kişi ise, haksız tutuklamaya maruz kalan kişidir.
Haksız tutuklanan kişinin tazminat davası açmadan ölmesi halinde, mirasçıları bu davayı açamayacak ise de, haksız tutuklanan kişi işbu davayı açtıktan sonra ölürse, mirasçılar davaya devam edebilir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davasında Mahkeme Harç ve Masrafları
Haksız tutuklama da dahil olmak üzere, koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davalarının açılması için harç ve gider ödenmez.
Mahkemenin Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
CMK m. 142/8 uyarınca; karara karşı, istemde bulunan, Cumhuriyet savcısı veya Hazine temsilcisi, istinaf yoluna başvurabilir; inceleme öncelikle ve ivedilikle yapılır. (Ek cümleler:2/3/2024-7499/13 md.) Karar yerinde görülmezse bölge adliye mahkemesince işin esası hakkında karar verilir. Bölge adliye mahkemelerince bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Nasıl Hesaplanır?
Koruma tedbirleri nedeniyle maddi ve manevi tazminat talep edilebilmektedir.
Haksız tutuklama durumunda; manevi tazminat bakımından kişinin tutuklu kalma süresi, sosyo-ekonomik durumu, suçun niteliği gibi hususlar gözetilirken, maddi tazminat bakımından ise haksız tutuklanan kişinin kazanç kaybı ve sair maddi zararları gözetilir.
Kimler Haksız Tutuklama Tazminatı İsteyemez?
Tazminat isteyemeyecek kişiler, CMK m. 144’te düzenlenmiştir.
Kanuna uygun olarak yakalanan, adli kontrol altına alınan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat isteyemezler:
- Tazminata hak kazanmadığı hâlde, sonradan yürürlüğe giren ve lehte düzenlemeler getiren kanun gereği, durumları tazminat istemeye uygun hâle dönüşenler.
- Genel veya özel af, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler.
- Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler.
- Adlî makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına alınmasına, adli kontrol altına alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar.
Mahkeme Kararı Sonrası Tazminat Nasıl Tahsil Edilir?
CMK m. 142/10 uyarınca; koruma tedbirleri nedeniyle tazminata ilişkin mahkeme kararları, kesinleşmeden ve idari başvuru süreci tamamlanmadan icra takibine konulamaz. Kesinleşen mahkeme kararında hükmedilen tazminat ile vekâlet ücreti, davacı veya vekilinin davalı idareye yazılı şekilde bildireceği banka hesap numarasına, bu bildirimin yapıldığı tarihten itibaren otuz gün içinde ödenir. Bu süre içinde ödeme yapılmaması halinde, karar genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur.
Beraat Edilen Dosyadan Tazminat Alınır Mı?
Bir suç soruşturması veya kovuşturması sırasında, haksız yere koruma tedbirleri uygulanmış ve kişi kovuşturma neticesinde beraat etmiş ve ilgili karar kesinleşmiş ise, görevli ve yetkili mahkemede, zamanaşımı sürelerini de gözeterek tazminat davası açabilmektedir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davası Dilekçe Örneği
…….. NÖBETÇİ AĞIR CEZA MAHKEMESİNE
DAVACI : XXXXXX
VEKİLİ : XXXXXX
DAVALI : MALİYE HAZİNESİ
KONU : CMK m. 141 vd. maddeleri uyarınca, haksız tutuklama nedeniyle açılan
maddi ve manevi tazminat davasıdır.
AÇIKLAMALAR
Müvekkil hakkında, …… Cumhuriyet Başsavcılığı’nın …./….. Soruşturma No’lu dosyası kapsamında, ………….. suçundan soruşturma başlatılmış ve Müvekkil …. tarihinde gözaltına alınmıştır.
Akabinde Müvekkil ……. Sulh Ceza Mahkemesi’nin …./… Sorgu No’lu kararı ile tutuklanmıştır.
Müvekkil hakkında yapılan soruşturma neticesinde Cumhuriyet Başsavcılığında iddianame düzenlenmiş ve iddianamenin kabulü ile …….. Ağır Ceza Mahkemesi’nin …./…. Esas sayılı dosyası ile dava açılmış olup yapılan yargılama neticesinde ../../…. – ../../…. tarihleri arasında tutuklu bulunan Müvekkilin BERAATİNE karar verilmiştir.
İşbu beraat kararı, ../../…. Tarihinde kesinleşmiş olup süresi içinde işbu tazminat davasını açma zorunluluğumuz doğmuştur.
Müvekkil, tutuklu kaldığı süreler boyunca kazanç kaybına uğramış olup bu nedenle …… TL maddi tazminat talebimiz bulunmaktadır.
Ek olarak, Müvekkil saygın bir iş insanı iken, kendisine isnat edilen suçun niteliği gereği ciddi bir itibar kaybına maruz kalmıştır. Bu nedenle yaşadığı acı, elem ve kederin bir nebze olsun giderilebilmesi adına, …….. TL manevi tazminat talebimiz bulunmaktadır.
HUKUKİ SEBEPLER : CMK, TCK ve sair ilgili mevzuat.
HUKUKİ DELİLLER :
- Gerekçeli karar,
- Kesinleşme şerhi,
- Tutuklama kararı,
- SGK dökümü,
- Bilirkişi,
- Tanık,
- Ve sair her türlü delil.
NETİCE VE TALEP : Yukarıda açıklanan nedenlerle, CMK m. 141 vd. maddeleri uyarınca, Müvekkilin haksız tutuklanmış olması nedeniyle …….. TL maddi, …….. TL manevi tazminatın, davalıdan alınarak haksız tutuklama tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte Müvekkile ödenmesine, yargılama giderleri ile vekalet ücretinin davalı tarafa yükletilmesine karar verilmesini talep ederiz.
DAVACI VEKİLİ
XXXXXX
İşbu metin konunun genel hatlarıyla açıklanması için hazırlanmış olup, süreçlerin olayın somut özelliklerine göre yürütülmesi gerektiğinden, hak kaybının yaşanmaması adına uzman avukat kadromuzdan dava ve danışmanlık hizmet almanızı tavsiye ederiz.
