Gerekçeli karar; mahkemelerce Türk milleti adına verilen hükümlerin hangi hukuki nedene dayalı olarak verildiğinin detaylı olarak açıklandığı ve verilen hüküm ile somut olay arasındaki nedensellik bağının kurulduğu kararlara denilmektedir.
Nitekim mahkemelerce gerekçeli olarak hüküm kurulması anayasal bir zorunluluk olup gerekçesiz olarak hüküm kurulması ilgili hüküm açısından bozma nedeni olacaktır.
Bütün mahkemelerin her türlü kararlarının gerekçeli olarak yazılacağı hususu, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 141/3. maddesi ile hüküm altına alınmıştır.
Hükmün gerekçeli olması, AİHS ve Anayasa’da düzenlenen “adil yargılanma hakkı”nın da temel bir unsurunu oluşturmakta olup gerekçesiz olarak hüküm yazıldığı takdirde AİHS ve Anayasa’ya aykırılık oluşturacaktır.
Gerekçesiz olarak verilen kararlar hukuka, anayasaya ve kanunlara aykırı olacağından, ilgili kararın bozulabilmesi ve bu kapsamda hak kaybı yaşanmaması adına sürecin takibi için alanında uzman avukat kadromuzdan, profesyonel hukuki dava ve danışmanlık hizmeti almanızı tavsiye ederiz. Konu hakkında bilgi almak için info@www.calinokcuhukuk.com mail adresi veya 0530 239 80 89 numaralı telefon ile iletişime geçebilirsiniz.
Hukuk ve Ceza Yargılamalarında Gerekçeli Karar Metninde Bulunması Gerekenler
Mahkemelerce verilen kararların tümünün gerekçeli olması zorunlu olup hukuk ve ceza yargılamaları bakımından mevzuatta yer alan yasal düzenlemelere aşağıda yer verilmiştir.
Hukuk Yargılamasında
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.297’de “hükmün kapsamı” düzenlenmiş olup bu hükme göre gerekçeli kararda yer alması gereken hususlar aşağıdaki gibidir:
- Hükmü veren mahkeme ile hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları ile sicil numaraları, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa hükmün hangi sıfatla verildiğini.
- Tarafların ve davaya katılanların kimlikleri ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa kanuni temsilci ve vekillerinin ad ve soyadları ile adreslerini.
- Tarafların iddia ve savunmalarının özetini, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delilleri, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesini, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebepleri.
- Hüküm sonucu, yargılama giderleri ile taraflardan alınan avansın harcanmayan kısmının iadesi, varsa kanun yolları ve süresini.
- Hükmün verildiği tarih ve hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin imzalarını.
- Gerekçeli kararın yazıldığı tarihi.
Hükmün sonuç kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında; açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir.
Ceza Yargılamasında
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.34’de “kararların gerekçeli olması” zorunluluğu düzenlenmiştir.
Aynı kanunda yer alan m.230’da ise “mahkumiyet hükmünün gerekçesinde gösterilmesi gereken hususlar” düzenlenmiş olup aşağıdaki gibidir:
- İddia ve savunmada ileri sürülen görüşler.
- Delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen delillerin belirtilmesi; bu kapsamda dosya içerisinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi.
- Ulaşılan kanaat, sanığın suç oluşturduğu sabit görülen fiili ve bunun nitelendirilmesi; bu hususta ileri sürülen istemleri de dikkate alarak, Türk Ceza Kanununun 61 ve 62 nci maddelerinde belirlenen sıra ve esaslara göre cezanın belirlenmesi; yine aynı Kanunun 53 ve devamı maddelerine göre, cezaya mahkûmiyet yerine veya cezanın yanı sıra uygulanacak güvenlik tedbirinin belirlenmesi.
- Cezanın ertelenmesine, hapis cezasının adlî para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilmesine veya ek güvenlik tedbirlerinin uygulanmasına veya bu hususlara ilişkin istemlerin kabul veya reddine ait dayanaklar.
Beraat hükmünün gerekçesinde, 223 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hallerden hangisine dayanıldığının gösterilmesi gerekir.
Ceza verilmesine yer olmadığına dair kararın gerekçesinde, 223 üncü maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen hallerden hangisine dayanıldığının gösterilmesi gerekir.
Yukarıdaki fıkralarda belirtilen hükümlerin dışında başka bir karar veya hükmün verilmesi hâlinde bunun nedenleri gerekçede gösterilir.
Gerekçeli Karar Ne Zaman Kesinleşir? / Gerekçeli Kararın İstinaf ve Temyizi
Gerekçeli karar, verildiği an “kesin karar” olarak verilmediyse kanun yollarına başvurmak mümkün olabilecektir.
Yargılamanın niteliğine ve kesinlik sınırlarına göre istinaf ve temyiz süreleri değişebilecek olup kararın tefhim / tebliğinden itibaren süresi içinde kanun yollarına başvurulmaz ise; karar istinaf edilmeme / temyiz edilmeme üzerine kesinleşecektir.
Ancak gerekçeli karar süresi içerisinde istinaf / temyiz edilirse istinaf ve temyiz mahkemelerinin kararını beklemek gerekecektir. Üst derece mahkemelerince, yerel mahkeme kararı onanırsa hüküm kesinleşir.
Kesinleşen hükme karşı olağan kanun yollarına başvurmak mümkün olmadığından; hak kaybı yaşanmaması ve sürelerin doğru şekilde takibi için uzman avukat kadromuzdan, profesyonel hukuki dava ve danışmanlık hizmeti almanızı tavsiye ederiz.
Gerekçeli Kararın Yazılma Süresi Nedir?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.294/4’e göre;
“Zorunlu nedenlerle sadece hüküm sonucunun tefhim edildiği hâllerde, gerekçeli kararın tefhim tarihinden başlayarak bir ay içinde yazılması gerekir.”
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.232/3’e göre;
“Hükmün gerekçesi ve varsa karşı oy gerekçesi, tümüyle tutanağa geçirilmemişse açıklanmasından itibaren en geç onbeş gün içinde dava dosyasına konulur.”
Gerekçeli Kararın Kısa Kararla Çelişmesi Halinde Ne Olur?
Gerekçeli kararda kısa karardaki hüküm fıkraları aynen korunarak sadece hükmün gerekçesi eklenmelidir. Gerekçeli karar ile kısa karar arasında çelişki olması; hükmün bozulması sebebidir.
Gerekçeli Karar Yazıldı Ne Anlama Gelir?
Gerekçeli karar yazılması halinde UYAP’ta avukat veya vatandaşlarca yapılacak sorgulama sonucu görülebilecek olup ilgili sorgulamada “gerekçeli karar yazıldı” ifadesine yer verilmektedir.
Bu ifade, gerekçeli kararın ilgili mahkemece yazılarak UYAP’a kaydedildiği ve taraflarca görülebileceği anlamına gelmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki, ilgili karar taraflara tebliğ edilmeden kesinleşmeyecektir.
İşbu metin konunun genel hatlarıyla açıklanması için hazırlanmış olup, süreçlerin olayın somut özelliklerine göre yürütülmesi gerektiğinden, hak kaybının yaşanmaması adına uzman avukat kadromuzdan dava ve danışmanlık hizmet almanızı tavsiye ederiz.
