TTK madde 374
Yönetim kurulu ve kendisine bırakılan alanda yönetim, kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurlun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir.
Yönetim kurulunun yetkileri kanundan ve esas sözleşmeden doğar.
Yönetim kurulu, her şeyden önce, şirket esas sözleşmesinde yazılı olan «işletme maksat ve konusuna» giren tüm işleri yapmakta yetkilidir.
TTK madde 374 hükmünden yönetimin görev ve yetki sınırları çizilirken, ortaklığın esas faaliyet konusunu gerçekleştirebilmek kuralını aşmaması gerektiği vurgulanmış ve ortaklığın bu amacına ulaşması için yönetim kurulunun bu görevini “karar almak” suretiyle ifa edeceği anlaşılmaktadır.
TTK madde 374 ve 375 (devredilemez görev ve yetkiler) birlikte değerlendirildiğinde, aksi öngörülmediği sürece yönetim kurulunun, istisnalar hariç, her türlü karar alma yetkisi mevcuttur.
Hükmün lafzında ise, organlar arası görev çatışmasının önüne geçebilmek için yönetim kurulunun ve görevlerini devrettiği yönetimin kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisinde bırakılmış bulunan alanlara müdahale etmemesi gerektiği ifade edilmiştir.
Yönetimin kurulunun görevi ifası için karar alması gerekiyor dedin, karar almadan işlem yapamaz mı?
Ortaklığın amacına ulaşabilmek için işleyişin gerektirdiği bazı karar almayı gerektirmeyen asgari ve zorunlu işlerin yapılması mümkündür.
Toplantı yapılmasına gerek olmasan elden dolaştırma yöntemiyle de alınan kararlar usule uygunsa icra işlerini yerine getirebilir. (TTK m.390/4)
TTK madde 365:
Anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Kanundaki istisnai hükümler saklıdır.
TTK madde 375:
Yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri şunlardır:
Madde 365, yönetim kurulunun temel görevinin anonim ortaklığın yönetimi ve temsili olduğunu söylerken madde 375 ise devredilemez görev ve yetkiler sayılmıştır. Ancak TTK’nın çeşitli hükümlerinde de yönetim kurulunun görev ve yetkileri düzenlenmiştir.
Buna göre yönetim kurulunun TTK’da sayılan görev ve yetkilerinden bazıları;
- Sermaye kaybına istinaden gerekli önlemlerin alınması (TTK m. 376)
- İflasın ertelenmesinin talep edilmesi (TTK m.377)
- Riskin erken teşhisine yönelik komite kurulması (TTK m.378)
- Genel kurulun toplantıya çağrılması ve gündemin belirlenmesi (TTK m.410/413)
- Genel kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin kuralları içeren iç yönergenin genel kurul onayına sunulması (TTK m.419)
- Genel kurul toplantı tutanaklarının hazırlanması, tescil ve ilanı (TTK m.422)
- Rüçhan hakkının sürelerine ilişkin huşular (TTK m. 461)
- Tasfiye memurunun olmadığı durumlarda tasfiye işlemlerinin yerine getirilmesi (TTK m. 536)
Yönetim Yetkisi
Anonim ortaklıklarda yönetim yetkisi, yönetim kuruluna verilmiş olup kural olarak bu yetkiye tüm üyeler sahiptir.
TTK madde 366/2:
Yönetim kurulu, işlerin gidişini izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlamak, kararlarını uygulatmak veya iç denetim amacıyla içlerinde yönetim kurulu üyelerinin de bulunabileceği komiteler ve komisyonlar kurabilir.
Komite ve komisyonlar sadece yönetim kurulu üyelerinden mi oluşur? Veya içerisinde mutlaka yönetim kurulu üyesi olmak zorunda mıdır?
Komite ve komisyonlar kurul üyelerinden oluşabileceği gibi sadece kurul dışındaki katılımcılardan (şirket çalışanları) ve her ikisinin de karma olacağı şekilde de kurulabilir.
Komite ve komisyonlar geçici veya daimî süre ile kurulabilir. Geçici süre ile kurulmaları durumunda görevin tamamlanması veya sürenin dolmasıyla varlıkları sona erecektir.
Yetki Devri
TTK madde 367:
Yönetim kurulu, esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, düzenleyeceği bir iç yönergeye göre, yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilir.
Bu iç yönerge şirketin yönetimini düzenler; bunun için gerekli olan görevleri, tanımlar, yerlerini gösterir, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğunu belirler.
Yönetim kurulu, istem üzerine pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya kıyan alacaklıları, bu iç yönerge hakkında, yazılı olarak bilgilendirir.
Esas sözleşmeye ve kanuna uygun olduğu ölçüde yönetim yetkisinin, kurul tarafından esas sözleşmeye konacak bir hükümle, düzenlenecek iç yönergeye göre, kısman veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya 3.kişiye devredilebilmesi mümkündür.
Yönetim kurulu, yetki devrini gerçekleştirmiş olsa bile, TTK madde 375/e gereği görev devri yaptıkları kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimine sahip olmaları ilkesi gereği gözetimsel sorumlukları devam etmektedir.
TTK madde 375/e:
Yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri şunlardır:
e) Yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi
Yani, iç yönerge ile tüm yetkiler devredilmiş olsa bile yönetim kurulunun münhasır yetkilerine giren ve devredilemeyen yetki ve görevlerini takip etmesi gerekmektedir.
Tekinalp, yönetim kurulu üyesi sıfatıyla gözetimsel sorumluluğun, devredilemez görev ve yetkiler ile kısmen devredilen ve kurul bünyesinde kalan görev ve yetkilerde saklı olduğunu belirtmiştir.
Bahtiyar, TTK madde 553/2 hükmü ile TTK madde 375/1 a ve e bendi birlikte değerlendirildiğinde, yetki devri yapılan kişinin sadece seçiminde değil, gözetiminde ve ona talimat verilmesinde de gereken özenin gösterilmiş olmasını aramak gerektiğini ifade etmektedir.
TTK madde 553/2:
Kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hali hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmazlar.
Kırca, yönetim kurulu üyelerinin TTK madde 553/2’ye göre sorumlu olmama hükmünden yararlanmalarının ön şartının talimat vermede gerekli özeni göstermeleri olduğunu belirtmiştir.
Pulaşlı ise, TTK madde 375/1-e bendinde üst gözetimin yasaya uygunluk ile sınırlanması mümkün gözükse de, ilgili hükümde üst gözetimi ortaklık yönetimin tüm faaliyetlerini kapsayacak şekilde geniş yorumlamanın yerinde olduğunu belirtmiştir.
Konuyu sorumluluk açısından somutlaştırmak gerekirse, yetkiyi devralanların faaliyetleri sonucu ortaklığın zarara uğraması durumunda bu zarardan dolayı kararı alan yönetim kurulu üyelerinin gözetimsel sorumlulukları nedeniyle kusurları oranında sorumlu tutulmaları söz konusu olacaktır.
Devredilemez Görev ve Yetkiler (TTK Madde 375)
Yönetim kurulu, emredici nitelikte olan bu hükümde gösterilen yetkileri sözleşmeyle ya da alacağı bir kararla genel kurula veya kurulacak diğer kurul ve komitelere devredemez.
Şirketin Üst Düzeyde Yönetimi ve Bunlarla İlgili Gerekli Talimatların Verilmesi
Üst Düzeyde Yönetim
Yönetim kurulunun, münhasıran sorumluluğunda olan şirketin varlığına ve onun başarılı şekilde geliştirilmesine ilişkin temel nitelikteki kararların alınması ve uygulanmasıyla ilgilidir.
Üst düzeyde yönetim kavramına giren bazı huşular;
- İşletme politikaları ve hedeflerinin belirlenmesi
- Hedefe ulaşmak için gerekli araçların ve kaynakların seçimi
- İşletmenin gelişmesi süreciyle ilgili olarak işletmelerin açılması ve kapatılmasında hedef ve araçlar arasında denge kurmak için çaba sarfedilmesi
- Bu araçların nasıl kullanılması gerektiği ve hedefe nasıl ulaşılacağı konusunda şirket yöneticilerine talimatlar verilmesi
- Olayların kontrolden çıkması halinde müdahaleye hazır bulunması
Talimat Vermek
Yönetim kurulunun üst düzeyde yönetimi kullanmasında en önemli araç talimat vermektedir. Şirket stratejisinin icra edilmesi, talimatların yönetim kademesindeki ilgililere verilmesiyle gerçekleşir.
Talimatlar, yönetim kurulunca hazırlanan iç yönergede belirlenebilir veya günlük şirket hayatında yazılı veya sözlü şekilde verilebilir.
Talimatları kim verebilir? Bu talimatlar bağlayıcı mıdır?
Talimatlar YK başkanı, YK komiteleri veya yönetimdeki diğer yetkililer tarafından verilebilir. Şirket yönetimi için bağlayıcı niteliktedir.
Şirket Yönetim Teşkilatının Belirlenmesi
Yönetim kurulu, anonim şirketin amacına uygun yönetim organizasyonundan sorumludur. Bu organizasyon, şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi, yönetim yapısı, hiyerarşi ve kararların oluşması usulüyle ilgilidir.
Muhasebe Sisteminin, Finansal Denetim ve Planlamanın Düzenlenmesi
Muhasebe Sistemi
Yönetim kurulu, anonim şirket finansmanından en üst derece sorumlu organdır. Muhasebe düzenini, finansal denetimini ve planlamasını devamlı olarak düzenlemek zorundadır.
Yönetim kurulu, şirketin finansal işlerini bizzat icra etmek zorunda olmasa da uygun organizasyon yapılandırmasından sorumludur.
Finansal Denetim
Finansal denetim, işletmedeki finansal gidişatın, akışın iç incelenmesi, yani geriye bakılarak denetlenmesidir.
Finansal işlemlerin hukuka ve genel kabul görmüş muhasebe düzenine uygunluğunun güvence altına alınması ve garanti edilmesi, finansal denetim ile gerçekleşir.
Finansal Planlama
Finansal planlama, bütçeleme ile yeterli likiditenin sağlanmasının güvence altına alınmasını ifade eder.
Şirketin sürekli olarak likiditeye sahip olması sağlanır.
Likiditenin ne kadarının özkaynaktan ne kadarının banka kredilerinden sağlanacağı ve bunların nasıl ve hangi koşullarda olacağının önceden düzenlenmesidir.
Yönetimle Görevli Müdürlerin ve İmza Yetkisini Haiz Kişilerin Atanmaları ve Görevden Alınmaları
Yönetim kurulunun, temsile yetkili kişileri ve bunların temsil şekillerini gösterir kararın noterce tasdik edilmiş suretini, tescil ve ilan edilmek üzere ticaret siciline tevdi edeceği öngörülmektedir. (TTK madde 373)
TTK madde 373/1:
Yönetim kurulu, temsile yetkili kişileri ve bunların temsil şekillerini gösterir kararının noterce onaylanmış suretini, tescil ve ilan edilmek üzere ticaret siciline verir.
Yönetime dahil müdürlerin ve imza yetkisine sahip kişilerin tayin ve azilleri, yönetim kurulunca hazırlanan iç yönergede öngörülen hükümler doğrultusunda gerçekleşir.
Tüm şirketler yetki ve görevler devredilebilir mi?
Genel olarak az ortaklı ve küçük aile tipi anonim ortaklıklar hariç, birçok anonim şirkette, yönetim kurulu görev ve yetkileri, içeriden veya dışarıdan bir kişiye kısmen veya tamamen devredilebilir. (TTK madde 370/2)
TTK madde 370/2:
Yönetim kurulu, temsil yetkisini bir veya daha fazla muharras üyeye veya müdür olarak üçüncü kişilere devredilebilir. En az bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini haiz olması şarttır.
Yönetimle Görevli Kişilerin Üst Gözetimi
Üst gözetim, yasaya göre «yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergeye ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst yönetimidir.»
TTK’nın gerekçesinde, işlemlerin akışının gözetiminin kastedildiği, yönetim kurulunun bir kontrol ve denetim organı olmadığı belirtilmiştir. (Gerekçe, m.375/e, s.115.)
Üst gözetimin daha kaliteli ve etkili icra edilebilmesi için, bir denetim komitesi oluşturulması gerekir. Bu komite, yönetim kurulunun icra yetkisi olmayan üyeleri arasından en az iki kişi olmak üzere yönetim kurulunca kurulur ve yönetim kuruluna bağlı görev yapar.
Yıllık Faaliyet Raporu ile Genel Kurul Toplantılarının Hazırlanması
Yönetim kurulu, pay sahiplerine sunulmak üzere yıllık faaliyet raporlarını hazırlamak, kurumsal yönetim açıklamasını düzenlemek, genel kurul toplantısına ilişkin hazırlıkları yapmak ve genel kurul kararlarını icra etmekle yükümlüdür. Bu görevler münhasıran yönetim kuruluna aittir.
Yıllık faaliyet raporu iki bölümden oluşur;
- Şirketin ilgili döneme ait iş ve işlemlerin akışı ve finansal durumu
- «Geleceğe bakış» başlığında, geleceğe yönelik tahminler yer alır.
Borca Batıklık Durumunda Mahkemeye Bildirimde Bulunulması
Anonim şirketin borca batık olması halinde, yönetim kurulu, şirkete, şirket alacaklılarına ve kamuya karşı yüksek derecede sorumluluk taşır. Şirketin borca batıklık durumunun mahkemeye bildirilmesine ilişkin görev, yönetim kurulunun devredilemez görevlerindendir.
Emredici nitelikte olan bu hükümde gösterilen görev ve yetkiler sözleşmeyle ya da alınacak bir kararla genel kurula ve kurulacak diğer kurul ve komitelere devredilemez.
Yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkileri bu hükümle sınırlı değildir. Kanuna aykırılık teşkil etmeyeceği sürece esas sözleşme ya da genel kurul kararı ile ek yetkilerin de devredilememesi kararlaştırılabilir.
TTK’daki Diğer Hükümler
Ayrıca, kanunun diğer maddelerinde de devredilemez yetkiler bulunmaktadır.
Örneğin; TTK madde 419/2 uyarınca genel kurulun çalışma usul ve esaslarını düzenleyecek iç yönergenin hazırlanması
TTK madde 419/2: Anonim şirket yönetim kurulu, genel kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin kuralları içeren, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından, asgari unsurları belirlenecek olan bir iç yönerge hazırlar ve genel kurulun onayından sonra yürürlüğe koyar. Bu iç yönerge tescil ve ilan edilir.
TTK madde 145 uyarınca birleşme sözleşmesinin hazırlanması
TTK madde 145: Birleşme sözleşmesi yazılı şekilde yapılır. Sözleşme, birleşmeye karılan şirketlerin, yönetim organlarınca imzalanır ve genel kurulları tarafından onaylanır.
Temsil Yetkisi
Temsil, yaptığı işlemler nedeniyle ortaklık tüzel kişisini hak sahibi yapabilme ve borç altına sokabilme ehliyetine sahip olabilme yetkisini ifade eder.
Diğer hükümler saklı kalmak üzere, TTK madde 365’te kural olarak yönetim kurulunun anonim ortaklığının kanuni temsilcisi olduğu belirtilmiştir.
Bunun bir sonucu olarak yönetim kurulu ortaklığı dış ilişkide 3.kişilere karşı temsil edecektir.
Temsil Yetkisinin Kullanılması
Temsil yetkisinin kullanılması, ortaklık adına imza yetkisini haiz kişilerin şirketin unvanı altına imza atması ile gerçekleşir.
TTK madde 372/1:
Şirket adına imza yetkisini haiz kişiler şirketin unvanı altına imza atarlar. 40 ıncı maddenin ikinci fıkrası hükmü saklıdır.
TTK madde 370/1 uyarınca, esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa, temsil yetkisi çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir.
TTK madde 370/1:
Esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa temsil yetkisi çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir.
Bu hüküm, istisnaları saklı olan “birlikte temsil” kuralı gibi değerlendirilebilir. Ancak ihtar, ihbar gibi şirkete yöneltilen beyanlarda, bir nevi ortaklığın pasif temsili durumunda, birlikte temsil kuralından bahsedilmeyerek her üyenin tek başına ortaklık adına pasif temsil yetkisi olduğu kabul edilmelidir.
Kaynakça
BAHTİYAR Mehmet, Ortaklıklar Hukuku, 12. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2017.
KIRCA İsmail, ŞEHİRALİ ÇELİK Feyzan Hayal, MANAVGAT Çağlar, Anonim Şirketler Hukuku, C.1, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2013.
KONAK Ahmet Necip, «Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu», Bahçeşehir Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2018.
POROY Reha, TEKİNALP Ünal, ÇAMOĞLU Ersin, Ortaklıkla Hukuku I, 13. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
PULAŞLI Hasan, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, 5.Baskı, Ankara, 2017.
PULAŞLI Hasan, Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt I-II-II, 3.Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
TEKİNALP Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
YANLI Veliye, “Anonim Şirketlerde İmza Yetkilileri Sadece Yönetim Kurulu Tarafından mı Atanabilir?”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C.71, İstanbul, 2013.
